حسن حسن خانی کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا با بیان اینکه طی ۶ سال گذشته و پس از خروج امریکا از برجام، دست کم ۳ شوک بزرگ ارزی در کشور رخ داده است، گفت: این ۳ شوک هر کدام ماهیت و تحلیل متفاوتی دارد. شوک اول عمدتاً به دلیل عدم آمادگی ساختار نهادی و حکمرانی ارزی کشور در مواجهه با کارزار فشار حداکثری امریکا و تحریم‌های پی در پی این کشور در مهر ۹۷ رخ داد.
شوک تحریم و کاهش درآمد نفتی
وی ادامه داد: شوک دوم بر اثر تداوم تحریم و کاهش شدید درآمد‌های نفتی کشور به دلیل کاهش قیمت جهانی نفت بر اثر همه گیری کرونا در مهر ۹۹ رخ داد. قیمت جهانی نفت در آوریل ۲۰۲۰ به کمتر از ۲۳ دلار کاهش یافت. در آمد نفتی کشور در این سال به کمتر از ۹ میلیارد دلار رسید در حالی که در سال قبل از آن مجموع درآمد ارزی حاصل از فروش نفت و میعانات کشور حدود ۳۸ میلیارد دلار بود. شوک سوم در اسفند ۱۴۰۱ رخ داد. زمانی که قیمت جهانی نفت در فوریه ۲۰۲۳ حدود ۸۰ دلار بود و فرآیند فروش نفت کشور نیز ناشی از افزایش قیمت جهانی نفت روند خوبی داشت.
دیپلماسی فعال کشور عامل ثبات بازار ارز
حسن خانی افزود: حتی در آوریل ۲۰۲۲ و در یک برهه کوتاه زمانی قیمت جهانی نفت به بیش از ۱۲۰ دلار نیز رسید. اما شوک ارزی اسفند ۱۴۰۱ ناشی از کمبود درهم در اقلیم تجاری کشور و عدم هماهنگی اجزای حکمرانی به ویژه تعجیل بانک مرکزی در اعلام تخصیص ارز ۲۸۵۰۰ به اقلام اساسی و تعلل این بانک در اجرای این سیاست رخ داد. سپری شدن شوک ارزی به همراه اتخاذ برخی تصمیمات و تدابیر و همچنین شرایط بین المللی به ویژه دیپلماسی فعال کشور یکی از عوامل ایجاد ثبات نسبی در بازار ارز کشور طی ۹-۱۰ ماهه ابتدایی سال است.
بازگشت اقتدار به بانک مرکزی
این کارشناس اقتصادی اظهار داشت: سال ۱۴۰۲ از منظر تلاطمات ارزی را می‌توان با ثبات‌ترین سال کشور طی ۷ سال اخیر دانست. مهمترین عامل این ثبات را می‌توان تصمیم درست بانک مرکزی در مداخلات هوشمندانه و پرهیز از ارزپاشی و تلاش فراوان این بانک برای ارتقا و صیانت از ذخایر ارزی خود در بستر دیپلماسی فعال اقتصادی دولت سیزدهم دانست. همچنین تعیین سقف سهمیه تخصیص ارز برای دستگاه ها، تاکید بر بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصاد رسمی، پیگیری شدید رفع تعهدات ارزی واردکنندگان، کنترل رفتار صرافان و تنوع بخشی به مبادی واردات اقلام اساسی کشور به ویژه از سوی وزارت جهاد کشاورزی در تقویت آرامش و بازگشت اقتدار بانک مرکزی نقش بسزایی داشته اند.
وی ادامه داد: هرچند تحولات سیاسی-نظامی در منطقه باعث شد نرخ ارز با نوساناتی روبرو شود اما پیشتر نیز گفته می‌شد که این افزایش قیمت موقتی است و قیمت ها دوباره به سطوح قبلی بازمی‌گردد که شاهد هستیم از ابتدای هفته هم نرخ دلار ریزشی شد.
پیش بینی آینده بازار
وی با اشاره به اینکه چشم انداز قیمت جهانی نفت به دلیل بحران در تنگه باب المندب و اختلال در حمل و نقل دریایی کاهشی نیست، بیان کرد: همچنین سیاست‌هایی نظیر خودکفایی در تولید گندم در حال کاهش ارزبری تأمین اقلام اساسی کشور است. فرآیند تقویت ذخایر ارزی با کیفیت بانک مرکزی نیز طی دو سال اخیر روند بسیار خوبی را پیموده است؛ بنابراین در صورتی که شرایط به همین منوال تداوم یابد، به نظر می‌رسد با توجه به اینکه ظرفیت تحریمی امریکا علیه ایران به حد تکامل رسیده و عملاً عرصه تحریمی جدیدی وجود ندارد، عملاً وقوع شوک و تلاطم ارزی ویژه قابل تصور نیست.
وی در پایان سخنان خود گفت: تصمیم احتمالی دولت به تغییر نرخ ارز ترجیحی از ۲۸۵۰۰ به ارقام بالاتر یا افزایش احتمالی قیمت بنزین یا سایر سیاست‌های تورم زا نیز عمدتاً اثر ریالی شدیدتری نسبت به اثر ارزی خواهند داشت و قیمت ارز در بازار غیر رسمی را علی الاصول با شوک‌های شدید مواجه نخواهد کرد. به نظر می‌رسد تا پایان دولت سیزدهم و با لحاظ قیمت جهانی نفت بیش از ۷۰ دلار آرامش در بازار ارز کشور دور از انتظار نیست.
